Jaskra to grupa chorób oka o charakterze chronicznym i postępującym, w których dochodzi do stopniowego niszczenia nerwu wzrokowego. Jest drugą po zaćmie najczęstszą przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), choroba jest groźna, ponieważ powoduje nieodwracalne ubytki w polu widzenia.
Po 40 r.ż. chorobą dotkniętych jest ok. 2-3% populacji. Odsetek zależy od wieku i mieści się w przedziale od 0,5% przed 50 r.ż. do 10% po 80 r.ż. Około 70% przypadków jaskry jest wykrywana zbyt późno, by uratować widzenie, nawet przy intensywnym leczeniu.
Nieświadomość choroby wynika ze stopniowego rozwoju i braku wyraźnych objawów, np. bólowych. Początkowe uszkodzenie wzroku może być kompensowane przez drugie oko lub ośrodkowy układ nerwowy. Dopiero przy utracie znacznej części komórek zwojowych uszczerbek jest zauważany przez chorych, jednak często jest już za późno by zachować wzrok.
Milion Polaków z jaskrą
W Polsce jaskrą dotkniętych jest około miliona osób. Blisko połowa z nich nadal nie została zdiagnozowana. Ze względu na częstość występowania oraz niepomyślne rokowania przy braku leczenia jaskra jest uznawana za chorobę cywilizacyjną.
– Aż w 90% przypadków jaskra przebiega bez widocznych dolegliwości, dlatego kluczowe stają się regularne badania wzroku. Około 70% przypadków jaskry jest wykrywana zbyt późno, by uratować widzenie, nawet przy intensywnym leczeniu. Dzięki badaniom mamy szansę wykryć chorobę na jej wczesnym etapie i zapobiec jej nieodwracalnym konsekwencjom w tym ślepocie – podkreśla prof. Iwona Grabska-Liberek, Kierownik Kliniki Okulistyki Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego SPSK im. prof. dr W. Orłowskiego w Warszawie, Konsultant Wojewódzki w Dziedzinie Okulistyki, Prezes Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.
Efektem jaskry jest ograniczenie pola widzenia i obniżenie ostrości wzroku. Najbardziej rozpowszechniona w Europie odmiana choroby to jaskra otwartego kąta przesączania, charakteryzująca się powolnym przebiegiem bez wyraźnych objawów. W Polsce panuje przekonanie, że jaskra to choroba, która dotyczy głównie osób w podeszłym wieku, ale w rzeczywistości może pojawić się na każdym etapie życia – nawet u dzieci i młodzieży.
Na zachorowanie najbardziej narażone są osoby, u których w rodzinie zdarzały się wcześniej już przypadki choroby. Do grupy szczególnego ryzyka należą też osoby powyżej 35. roku życia, z niskim ciśnieniem tętniczym, cierpiące na krótkowzroczność, migrenowe bóle głowy czy chorujące na przewlekłe schorzenia, takie jak miażdżyca i cukrzyca. Ryzyko podwyższa się również wśród palaczy. We wszystkich przypadkach kluczowa jest wizyta u specjalisty, gdy tylko dostrzeże się pierwsze, niepokojące objawy.
Grupy ryzyka
O prawdopodobieństwie wystąpienia jaskry decyduje wiele czynników. Występowanie choroby wśród najbliższych członków rodziny zwiększa ryzyko zachorowania nawet 8-krotnie.
Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby w jaskrze z otwartym kątem przesączania:
- dziedziczność;
- podwyższony poziom ciśnienia w oku;
- krótkowzroczność;
- cienkie rogówki;
- wiek po 35 r.ż.;
- zaburzenia gospodarki tłuszczowej (hipercholesterolemia i hiperlipidemia);
- niskie ciśnienie ogólne krwi lub zbyt intensywnie leczone nadciśnienie krwi;
- objawy naczyniowo-skurczowe (zimne stopy i dłonie);
- cukrzyca;
- migreny;
Badania w diagnostyce jaskry to:
- Stereoskopowa ocena tarczy II – podstawową metodą obrazowania tarczy nerwu wzrokowego jest oftalmoskopia, która służy ocenie ewentualnych jego ubytków. Lekarz bada kształt tarczy, zagłębienia, proporcje ich wielkości i symetrię.
- Tonometria – pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.
- Pachymetria – pomiar grubości rogówki w jej centrum.
- Gonioskopia – metoda badania kąta przesączania przy pomocy gonioskopu (specjalnej soczewki). Pozwala ocenić czy kąt przesączania jest otwarty i szeroki czy też wąski i zamknięty, a także wskazuje ilość barwnika w kącie.
- Perymetria – jest jednym z podstawowych badań czynnościowych funkcji widzenia, wskazuje ewentualne ubytki w polu widzenia spowodowane jaskrą (ograniczenie pola widzenia, mroczki).
Badanie w kierunku jaskry należy wykonać co 2 lata, a w przypadku osób z grupy podwyższonego ryzyka – co 6-12 miesięcy.
III edycja Polscy Okuliści Kontra Jaskra
W przypadku jaskry kluczowa jest wczesna diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia, które zatrzyma postęp choroby i pozwoli pacjentom cieszyć się dobrym widzeniem. Z okazji Światowego Tygodnia Jaskry od 10 do 16 marca, po raz trzeci w całej Polsce odbędą się bezpłatne badania w kierunku jaskry. Wszyscy chętni, którzy zgłoszą się w tym czasie do wybranych placówek okulistycznych, będą mieli okazję bezpłatnie i bez skierowania wykonać specjalistyczne badania diagnostyczne, a w przypadku pozytywnego wyniku, zostaną objęci fachową opieką.
Inicjatorami akcji są: Polskie Towarzystwo Okulistyczne wraz z Sekcją Jaskry PTO, przy współudziale Polskiego Związku Niewidomych. W tegoroczną edycję zaangażowało się 65 placówek medycznych, ich lista dostępna jest na stronach: www.tydzienjaskry.pl oraz www.pto.com.pl.
Red.
