System unieszkodliwiania odpadów medycznych w szpitalach województwa wielkopolskiego funkcjonuje nieprawidłowo. Szpitale nie wykonują wszystkich ustawowych obowiązków, w szczególności w zakresie dokumentowania tych odpadów. Nie przestrzegają własnych przepisów, ani warunków określonych w umowach z usługodawcami – wynika z kontroli NIK.
NIK zwraca uwagę, że stosowany w wielkopolskich szpitalach sposób postępowania z odpadami medycznymi zagraża zdrowiu ludzi oraz środowisku. W związku z magazynowaniem zakaźnych odpadów medycznych z naruszeniem obowiązujących wymagań oraz nieprzechowywaniem dokumentów potwierdzających ich unieszkodliwienie, a także brakiem ewidencji niektórych z tych odpadów, poznańska delegatura NIK skierowała do Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia wykroczeń.
W definicji ustawowej przyjęto, że odpady medyczne to odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. Szpitale są zobowiązane do prowadzenia ewidencji odpadów medycznych wytwarzanych i przekazywanych do utylizacji. Złe praktyki transportowania tych odpadów po całym kraju w poszukiwaniu najtańszego odbiorcy miały zostać zakończone poprzez wprowadzenie tzw. zasady bliskości.
Poza określonymi ustawowo wyjątkami, obowiązuje zakaz unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych poza obszarem województwa, na którym zostały wytworzone. Unieszkodliwiać je należy w instalacjach, spełniających wymagania najlepszej dostępnej techniki lub technologii albo w miejscach położonych najbliżej miejsca ich wytworzenia. Unieszkodliwianie zakaźnych odpadów medycznych może następować wyłącznie poprzez ich termiczne przekształcanie w spalarniach odpadów niebezpiecznych. Do czasu uzyskania dokumentów potwierdzających unieszkodliwienie zakaźnych odpadów medycznych szpitale są za nie odpowiedzialne.
Kontrola w Wielkopolsce
W 2014 r. NIK przeprowadziła kontrolę postępowania z odpadami medycznymi w wybranych jednostkach na terenie kilku województw. Izba oceniła wówczas negatywnie funkcjonowanie systemu unieszkodliwiania tych odpadów. W ostatnich latach ukazały się także liczne publikacje medialne wskazujące na duże ryzyko występowania nieprawidłowości w postępowaniu z odpadami medycznymi. W wyniku analizy przedkontrolnej delegatura NIK w Poznaniu podjęła i przeprowadziła kontrolę na temat postępowania z odpadami medycznymi w podmiotach leczniczych województwa wielkopolskiego.
Ustalenia kontroli przeprowadzonej w sześciu wielkopolskich podmiotach leczniczych dały podstawę do stwierdzenia, że system unieszkodliwiania odpadów medycznych w Wielkopolsce nie funkcjonuje prawidłowo. Istotne nieprawidłowości dotyczyły postępowania z odpadami medycznymi zarówno na etapie ich segregowania i magazynowania, jak i ewidencjonowania oraz wywiązywania się z obowiązków sprawozdawczych. Szczególnie niepokojące jest to, że w każdym ze skontrolowanych szpitali wystąpiły zaniedbania. W szpitalach: w Gostyniu, Ostrzeszowie, Środzie Wielkopolskiej oraz w Turku skala oraz charakter stwierdzonych nieprawidłowości uzasadniły sformułowanie oceny negatywnej kontrolowanej działalności.
Zdecydowanie najczęściej niewłaściwie realizowano ustawowe obowiązki dokumentowania oraz ewidencjonowania odpadów medycznych, wykonując je niesystematycznie i nierzetelnie. Ponadto brakowało potwierdzenia unieszkodliwienia zakaźnych odpadów medycznych, podczas gdy jego posiadanie stanowi warunek zwolnienia szpitala z odpowiedzialności za ich zbieranie i przetwarzanie. Wytwarzane były też odpady medyczne w ilości przekraczającej wielkości określone w pozwoleniu.
Na przykład w szpitalach w Gostyniu i w Wolsztynie – wbrew warunkom określonym w umowach z odbiorcami – dokonywano zapłaty za usługę unieszkodliwienia odpadów pomimo braku udokumentowania tej czynności lub płacono za ilości odpadów medycznych odebranych, a nie za ilości odpadów, których unieszkodliwienie potwierdzone zostało w dokumentach. W szpitalu w Turku – mimo ustawowego zakazu – dopuszczono do unieszkodliwiania odpadów poza obszarem województwa wielkopolskiego. Z kolei szpital w Ostrzeszowie przekazywał odpady, w celu ich transportu do miejsca unieszkodliwienia, nieuprawnionemu podmiotowi.
Inne rażące zaniedbania dotyczyły sposobu magazynowania zakaźnych odpadów medycznych, nieprzestrzegania zakazu mieszania odpadów medycznych niebezpiecznych różnych rodzajów lub odpadów niebezpiecznych z innymi odpadami oraz przekroczenia dopuszczalnego czasu magazynowania przeterminowanych leków. W szpitalu w Turku nie zapewniono bezpiecznego przechowywania wykorzystywanego kontenera na odpady medyczne, a worki na odpady medyczne były niewłaściwie oznakowane. Z kolei trzy szpitale (Gostyń, Środa Wielkopolska i Ostrzeszów) w rocznych sprawozdaniach informowały Marszałka Województwa Wielkopolskiego o ilości i rodzajach odpadów medycznych niezgodnie ze stanem faktycznym.
Pomimo nieegzekwowania i nieprzechowywania dokumentów potwierdzających unieszkodliwienie odpadów za okres pięciu miesięcy 2014 r., za przykład dobrych praktyk można wskazać Szpital Powiatowy w Czarnkowie. Sposób postępowania z opadami medycznymi był uregulowany odpowiednimi procedurami stosowanymi przez personel medyczny, a ilości odpadów medycznych nie przekroczyły limitów określonych w pozwoleniu na wytwarzanie odpadów. Ewidencja odpadów medycznych prowadzona była rzetelnie i zgodnie z obowiązującymi przepisami. Rzetelnie wykazane zostały także dane o wytworzonych odpadach i o gospodarowaniu nimi w rocznych sprawozdaniach. Także zawarte umowy na odbiór, transport i utylizację odpadów medycznych zapewniały prawidłowe ich unieszkodliwianie.
Wnioski po kontroli NIK
W celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości, NIK skierowała do kierowników jednostek kontrolowanych wnioski pokontrolne, tj.:
- uregulowanie zasad transportu wytworzonych odpadów medycznych do miejsca ich unieszkodliwiania oraz zapewnienie przekazywania tych odpadów podmiotom posiadającym wymagane zezwolenia;
- rzetelne i zgodne z obowiązującymi przepisami prowadzenie ewidencji odpadów medycznych;
- wyegzekwowanie dokumentów potwierdzających unieszkodliwienie wytworzonych w szpitalu zakaźnych odpadów medycznych;
- uporządkowanie i przestrzeganie procedur wewnętrznych;
- zapewnienie funkcjonowania skutecznych mechanizmów kontroli zarządczej;
- naliczenie i wyegzekwowanie od usługodawcy kar umownych z tytułu przekroczenia terminów odbioru odpadów medycznych;
- rzetelne sporządzanie sprawozdań o ilości i rodzajach wytworzonych odpadów medycznych.
Wszystkie objęte kontrolą szpitale zapewniły o podjęciu działań na rzecz realizacji wniosków pokontrolnych.
W związku z wystąpieniem nieprawidłowości w podmiotach leczniczych w: Gostyniu, Turku i Wolsztynie, Delegatura NIK w Poznaniu skierowała pięć zawiadomień o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia wykroczeń do Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska.
Źródło: NIK
