Astma oskrzelowa to jedna z najczęstszych chorób przewlekłych układu oddechowego. Problem astmy dotyczy ok. 5-10 proc. Polaków. Przy czym zaledwie u ok. 30 proc. choroba jest prawidłowo diagnozowana i leczona.
Grupa chorych na astmę nie jest jednorodna, a przebieg kliniczny i objawy tej choroby mogą być bardzo różne. Zdarza się, że choroba przybiera postać ciężką, czyli oporną na leczenie, jak. np. astma oskrzelowa.
Czym charakteryzuje się astma?
Do typowych objawów astmy, na którą cierpi aż 235 mln ludzi na całym świecie, należą:
- duszność,
- świszczący oddech,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- kaszel o zmiennej częstości i nasileniu.
Astma ciężka dotyczy ok. 3,7 proc. całej populacji chorych. Rozpoznaje się ją w przypadku, gdy pomimo intensywnego leczenia nie udaje się uzyskać kontroli choroby, co w znacznym stopniu wpływa na jakość życia pacjenta i jego produktywność. Częste zaostrzenia choroby powoduje ogromne trudności w codziennym funkcjonowaniu. Mogą one doprowadzić nawet do śmierci chorego. Średnia liczba zgonów z powodu astmy w Polsce wynosi około 500 rocznie. Aż 38 proc. z nich dotyczy chorych w wieku produkcyjnym.
Jak skutecznie leczyć astmę ciężką?
Astma oskrzelowa leczona jest nowoczesnymi metodami. Polscy pacjenci mogą bezpłatnie korzystać z najnowocześniejszych terapii biologicznych dostępnych w ramach programu lekowego, który od listopada 2017 r. funkcjonuje pod nazwą „Leczenie ciężkiej astmy alergicznej IgE-zależnej oraz ciężkiej astmy eozynofilowej”. Międzynarodowe standardy diagnostyki i leczenia wskazują, że w astmie ciężkiej leczeniem pierwszego wyboru po nieskutecznym leczeniu wziewnym powinny być właśnie leki biologiczne, a nie stosowane wcześniej glikokortykosteroidy systemowe, które wiążą się ze zwiększonym ryzykiem skutków ubocznych.
– Zaletą programów lekowych jest możliwość zastosowania u pacjentów innowacyjnych, kosztownych terapii, które nie są finansowane w ramach innych świadczeń gwarantowanych. Dostępne są one w wybranych ośrodkach, w których pacjenci prowadzeni są przez lekarzy specjalistów doświadczonych w terapii biologicznej. W opisie programu lekowego znajdują się kryteria kwalifikacji pacjenta do leczenia i kryteria wyłączenia z programu. Dokładnie określają one profil chorego, u którego można zastosować leczenie biologiczne – mówi dr n.med. Aleksandra Kucharczyk z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii, Alergologii i Immunologii Klinicznej w Warszawie.
W Polsce funkcjonuje 50 ośrodków leczenia astmy ciężkiej. Każdy lekarz spotykający się w swojej praktyce zawodowej z tą grupą pacjentów powinien wiedzieć, gdzie znajduje się najbliższy ośrodek leczenia i w razie potrzeby skierować tam pacjenta na konsultację.
Czy wszyscy chorzy mają dostęp do terapii?
Szacuje się, że w naszym kraju jest kilka tysięcy osób cierpiących na ciężką postać astmy. Tymczasem programem lekowym, umożliwiającym dostęp do nowoczesnej terapii biologicznej, objętych jest zaledwie ok. 750 pacjentów. Wskazuje to na potrzebę dotarcia z tą informacją zarówno do lekarzy, jak i pacjentów.
– Dane pochodzące z innych krajów pokazują, że liczba zdiagnozowanych u nas chorych jest zdecydowanie zbyt mała. Nadal istnieje bardzo duża grupa pacjentów, którzy z różnych powodów, nie mieli dotąd szansy na leczenie. Jeśli przyjąć, że 3,7% tych chorych ma astmę ciężką, a do leczenia biologicznego kwalifikowałaby się połowa, to liczba poddawanych terapii powinna się zbliżać do 7000. Tymczasem w Polsce jest ona znacznie niższa – najniższa wśród wszystkich krajów w Europie. Stanowi to istotny problem, który wymaga rozwiązania systemowego i należy podjąć wszelkie możliwe wysiłki, żeby to zmienić – wyjaśnia Aleksandra Kucharczyk.
Powodów tego stanu rzeczy, zdaniem ekspertów, jest wiele. Przede wszystkim to konieczność ścisłego stosowania się do zapisów programu i brak możliwości zgłaszania wniosków ponadstandardowych. Dostęp pacjentów do terapii biologicznych jest też czasem utrudniony z uwagi na znaczną odległość od ośrodka lub brak współpracy lekarzy specjalistów z prowadzącymi program lekowy. Do tego dochodzą kwestie administracyjne i nadmierne obciążenie lekarza i pielęgniarki dokumentacją medyczną związaną z przyjęciem kolejnych pacjentów.
Niska świadomość choroby
Problemem jest także brak wiedzy o chorobie, jaką jest astma oskrzelowa, wśród samych pacjentów. Świadomość chorych na astmę systematycznie rośnie. Nadal jednak jest ona niewystarczająca. Znaczna część pacjentów w ogóle nie wie o swojej chorobie. Nieprawidłowo także ich się diagnozuje i leczy. Wynika to w głównej mierze z braku wiedzy na temat patomechanizmu i przebiegu astmy, ale także niewystarczającej edukacji dotyczącej nowych metod leczenia.
– Tylko niewielu pacjentów, mimo pojawiających się codziennie objawów i częstych zaostrzeń wymagających leczenia systemowymi glikokortykosteroidami zgłasza się do specjalistycznych ośrodków prowadzących leczenie biologiczne. Wynika to w znacznym stopniu z nieprawidłowości na poziomie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Niemniej, sami pacjenci często nie mają świadomości, że istnieją obecnie nowoczesne, bezpieczne leki. Mogą one pomóc im znacznie bardziej, niż stosowane w dalszym ciągu dość powszechnie sterydy ogólne, obarczone licznymi działaniami niepożądanymi. Leczenie biologiczne potrafi radykalnie zredukować objawy, przez co znacznie poprawia jakość życia pacjentów. Poprawa obserwowana w trakcie terapii biologicznych powinna skłaniać nas do częstszych prób stosowania tych terapii – podkreśla dr n.med. Aleksandra Kucharczyk.
Red.
