Katar może być u dziecka przyczyną poważniejszych schorzeń. U dzieci starszych, ze względu na większą odporność, katar może przebiegać bez powikłań. U dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym zwykle łączy się z zapaleniem gardła, a niekiedy uszu, oskrzeli i płuc.
Gdy dziecko ma nieustannie zatkany nos z powodu kataru, może to powodować nawracające infekcje ucha środkowego. W większości przypadków zapalenie ucha środkowego ma ścisły związek z infekcją górnych dróg oddechowych i katarem (tzw. kataralne zapalenia uszu).
Infekcje ucha środkowego
Prawie 90 proc. dzieci przynajmniej raz przebyło zapalenie ucha środkowego. Najczęściej ta choroba występuje u niemowląt oraz maluchów w wieku przedszkolnym. To, że wiele dzieci choruje na zapalenia ucha, związane jest z budową anatomiczną tego narządu. U małych dzieci nos jest połączony z trąbką słuchową. Dlatego też, gdy dziecko ma katar, wydzielina spływa wprost do ucha. Bakterie wywołujące jego zapalenie zwykle wcześniej zalegają w części nosowej gardła.
Dodatkowe problemy u dzieci związane z katarem to zaburzenia snu i połykanie powietrza w czasie jedzenia z butelki lub piersi, co może powodować kolki i wzdęcia. Notoryczny katar może mieć też wpływ na powstanie wad zgryzu i zaburzeń logopedycznych.
– Dziecko z notorycznie zatkanym nosem z powodu kataru ma ciągle półotwartą buzię. Przez to inaczej buduje się zgryz i powstają wady wymowy – wyjaśnia pediatra Łukasz Dembiński.
Kataralny nieżyt nosa
Jest to stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Wywołany bywa głównie przez wirusy (95 proc. infekcji), bardzo rzadko natomiast przez bakterie. Infekcja wirusowa przejwia się obrzękiem błony śluzowej oraz blokadą oddechową nosa. Następnie pojawia się wydzielina, początkowo wodnista, potem o charakterze śluzowym i ropnym. Może także pojawić się kaszel spowodowany podrażnieniem gardła – spływającą po jego tylnej ścianie wydzieliną lub towarzyszącą nieżytowi dodatkową infekcją przełyku.
Katar ma trzy fazy:
- obrzękowa – uwalniane są mediatory stanu zapalnego (np. hormony) powodujące, że błona śluzowa zaczyna obrzękać;
- wysiękowa – rozszczelniają się naczynia krwionośne i zaczynamy mieć wodnisty katar;
- naciekowa – gdy komórki odpornościowe naszego organizmu zaczynają napływać do nosa, wtedy katar zmienia się w śluzowo-ropny.
Jak pozbyć się kataru?
Wietrzenie mieszkania. Drogi oddechowe lubią chłodne i wilgotne powietrze, dlatego należy zadbać o to, aby powietrze było nawilżone, zwłaszcza w okresie grzewczym. Jeśli błona śluzowa jest wysuszona, broni się przed mikrouszkodzeniami i może sama doprowadzić do obrzęku, powodującego katar. Przez regularne wietrzenie zmniejszamy też liczbę drobnoustrojów w pomieszczeniu, a tym samym zmniejszamy ryzyko infekcji.
Nawodnienie. Dziecko, które ma katar, oddycha głównie przez usta i w ten sposób traci dużo wody. Tymczasem wydzielina z nosa musi być upłynniana, dlatego zarówno dzieci, jak i dorośli w czasie kataru muszą dużo pić.
Oczyszczanie nosa. U dzieci powinno się oczyszczać nos regularnie. U niemowląt muszą to robić rodzice, odsysając zalegającą wydzielinę np.: aspiratorem z filtrem. Takie zabiegi powinno się wykonywać maksymalnie trzy razy dziennie. U starszych dzieci można używać inhalacji z soli fizjologicznej, która pomaga rozrzedzić wydzielinę, dzięki czemu później łatwiej jest ją wysmarkać.
– Do oczyszczania nosków dzieci można także stosować izotoniczne roztwory soli mineralnej w formie mgiełki. Pomagają one upłynnić wydzielinę i oczyścić nos. Taki preparat nawilża też śluzówkę – zaleca Łukasz Dembiński.
Zasady prawidłowego czyszczenia nosa:
- Aplikator, np. z roztworem soli mineralnej, stosować tylko u jednego dziecka, tak by nie przenosić drobnoustrojów na rodzeństwo.
- Lepiej, by aplikator nie dotykał przegrody nosowej, która jest delikatna i mocno ukrwiona – szybko może zacząć krwawić.
- Małe dziecko może wycierać wydzielinę, a starsze ją wydmuchiwać, ale nie powinno tego robić za mocno – trzeba uważać, bo jeśli z dużą siłą wydmuchujemy nos i zamykamy przy tym obie dziurki, możemy wprowadzić wydzielinę do zatok przynosowych.
- Gdy podajemy roztwory soli mineralnej, nie zamykajmy drugiej dziurki, bo to powoduje, mniejszą skuteczność leczenia.
- Zawsze myjemy ręce po oczyszczaniu nosa.
Nie powinno się nadużywać środków obkurczających błonę śluzową nosa, które mogą zaburzać mechanizmy fizjologiczne. Grozi to zniszczeniem fizjologicznego mechanizmu obronnego, jakim w pierwszej fazie kataru jest obrzęk błony śluzowej nosa – może być to przyczyną wielu powikłań, np. zapalenia uszu, zatok lub dolnych dróg oddechowych.
Red.
