Paracetamol w Polsce stosuje się zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci. W USA blisko połowa przypadków ostrej niewydolności wątroby jest efektem zatrucia w wyniku z przewlekłego stosowania paracetamolu. W Szpitalu Praskim w Warszawie leczono 49 osób, które zatruły się tą substancją. U 16 osób doszło do uszkodzenia wątroby.
Paracetamol w Polsce to jeden z najpopularniejszych leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, sprzedawanym bez recepty. Preparat ten może być powodem ostrych zatruć o charakterze przypadkowym.
Toksyczne substancje
Paracetamol w Polsce. znajduje się w kilkudziesięciu zarejestrowanych preparatach, zarówno w formie doustnej, doodbytniczej, jak i dożylnej. Wiele z nich jest dostępna bez recepty. Jeśli pacjent bierze Apap, Calpol, Codipar, Panadol, Efferalgan, Gripex czy Fervex, za każdym razem przyjmuje dawkę paracetamolu.
Pacjenci nie zawsze są świadomi tego, że biorą leki, które mają inne nazwy handlowe, ale wszystkie zawierają paracetamol. W państwach zachodnich toksyczność paracetamolu staje się główną przyczyną ostrej niewydolności wątroby. W Stanach Zjednoczonych, w których w wolnej sprzedaży znajduje się od 1955 r., a także Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii, paracetamol jest najczęściej przedawkowywanym lekiem. Wśród wszystkich przypadków przedawkowania leków w Wielkiej Brytanii aż 35-45 proc. spowodowanych jest zatruciem paracetamolem.
Nie ma statystyk, ile podobnych przypadków występuje w Polsce. Paracetamol w Polsce wielokrotnie był przyczyną przedawkowania. Tylko w oddziale toksykologii szpitala Praskiego do czerwca 2017 r. z powodu ostrego zatrucia tą substancją hospitalizowano 32 osoby (u 7 doszło do uszkodzenia wątroby). W ostatnich dwóch latach z powodu przedawkowania tego leku jedna osoba zmarła w tym szpitalu, a jedna osoba miała wykonany przeszczep wątroby.
Paracetamol jest metabolizowany w wątrobie. Jednak, gdy dawka jest zbyt duża, może dojść do uszkodzenia tego organu. Odpowiada za to toksyczna substancja – silny utleniacz, który powstaje podczas przemian chemicznych leku, tzw. N-acetylo-4-benzochinonoimina (NAPQI). Jeżeli lek jest stosowany w zalecanych dawkach, substancja ta jest neutralizowana poprzez łączenie z glutationem, związkiem chemicznym, który jest naturalnie wytwarzany w organizmie.
– Gdy ktoś weźmie za dużo paracetamolu, wtedy glutationu jest za mało, by związać całą toksyczną substancję. Nadmiar utleniacza powoduje wówczas uszkodzenie komórek wątroby. W takich sytuacjach trzeba pacjentom jak najszybciej podać odtrutkę. Przy bardzo dużych dawkach może dojść do uszkodzenia wątroby, w których jedynym ratunkiem dla chorych jest przeszczepienie tego organu – wyjaśnia prof. Marek Krawczyk, prezes Towarzystwa Chirurgów Polskich.
Skutki przedawkowania
W pierwszej dobie po przedawkowaniu u znacznej części pacjentów nie ma żadnych objawów. Jednak proces nieodwracalnego niszczenia wątroby rozpoczyna się już w kilka godzinach po jego zażyciu w za dużej dawce.
Zatrucie paracetamolem przebiega najczęściej w 4 fazach:
- Pierwsza faza trwająca od 0,5 do 24 godzin od chwili przyjęcia leku. Objawy: nudności, bóle brzucha, wzmożona potliwość, bladość, osłabienie.
- Druga faza trwająca od 24 do 48 godzin od czasu spożycia leku. Objawy: ból w prawym górnym kwadrancie jamy brzusznej, wzrost aktywności transaminaz, INR, bilirubiny.
- Trzecia faza trwająca od 72 do 96 godzin od chwili przyjęcia środka. Objawy: szczytowy wzrost transaminaz i INR, piorunująca niewydolność wątroby, encefalopatia wątrobowa, zespół wątrobowo-nerkowy;
- Czwarta faza trwająca od 4 dni do 2 tyg. Regeneracja wątroby, przeszczepienie lub zgon chorego.
– Jeśli występuje podejrzenie, że ktoś wziął więcej, niż wynosi bezpieczna dawka paracetamolu, pacjent powinien jak najszybciej dotrzeć do szpitala. Lek szybko bowiem się wchłania. W ciągu trzech godzin od jego zażycia lek jest całkowicie wchłonięty. Jeśli jest go za dużo, zaczyna się uszkodzenie komórek wątroby. Gdy dojdzie do przedawkowania, do martwicy wątroby dochodzi w ciągu 24-48 godzin – podkreśla prof. Marek Krawczyk.
Bezpieczna dawka
Jaka dawka paracetamolu jest bezpieczna dla dorosłej osoby:
- Nie należy przekraczać maksymalnej dawki jednorazowej, czyli 500-1000 mg (2 tabletki po 500 mg).
- Nie należy przekraczać maksymalnej dawki dziennej, czyli 6 tabletek po 500 mg.
- Należy zachować co najmniej 4-6 godzinną przerwę między kolejnymi zażyciami leku. Jest to czas potrzebny, by poprzednia dawka została zneutralizowana.
- Maksymalna dawka dobowa w leczeniu doraźnym wynosi 4 g, w długotrwałym 2,6 g.
- Dawkę powtórną powinno się przyjmować tylko, gdy ból lub gorączka nie ustąpiły. Ważne, by paracetamolu nie używać często i długotrwale!
- Niebezpieczne dawki: w przypadku stosowania 8 tabletek dziennie, może dojść do uszkodzenia wątroby; także jednorazowe przyjęcie 6 g, czyli 12 tabletek, może spowodować ostre zatrucie organizmu.
Toksyczność paracetamolu zwiększa się u osób, które w komórkach wątrobowych mają mniejsze zapasy glutationu. Na poważniejsze powikłania po zażyciu tej substancji mogą być narażone osoby nadużywających alkoholu, niedożywione lub głodzące się, z cukrzycą oraz palacze papierosów.
Również niektóre choroby genetyczne, np.: zespół Gilberta, mogą prowadzić do poważnych powikłań przy zażywaniu leku.
Także u chorych z niewydolnością nerek, paracetamol kumuluje się we krwi i może uszkodzić te organy.
Toksyczność leku zwiększają: problemy krążeniowo-oddechowe oraz niewydolność wątroby.
Red. (źródło: zdrowie.pap.pl)
