Zabiegi radioterapii są bezbolesne, ale w ich efekcie mogą wystąpić powikłania. Osobom leczącym nowotwór przez naświetlania doskwierać może popromienne zapalenie skóry, zmęczenie i zły nastrój, utrata apetytu czy nudności. W jaki sposób pacjenci mogą tym skutkom zapobiegać?
Popromienne zapalenie skóry
Spowodowane jest narażeniem jej na zbyt dużą dawkę promieniowania jonizującego. Chodzi zarówno o jednorazową dawkę, jak i niewielkie dawki, powtarzane wielokrotnie, które pojedynczo nie wywołałyby problemów. Popromienne zapalenia skóry, w zależności od stopnia zaawansowania, powoduje:
- zaczerwienienia, podrażnienie, wysuszenie, pieczenie, świąd,
- pozbawienie owłosienia,
- złuszczanie naskórka suche lub z surowiczym wysiękiem,
- obrzęki, owrzodzenia i ból.
Aby zapobiegać popromiennemu zapaleniu skóry należy:
1. Stosować odpowiedni preparat, jak np. Aquastop Radioterapia, składający się z oleju lnianego. Podstawą jego budowy są NNKT (Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszowe), gdyż w ponad 50 proc. składa się z kwasu linolenowego (omega-3), w 15 proc. z linolowego (omega-6), a w 15 proc. z oleinowego (omega-9). Poza tym zawiera witaminę E (tokoferol), czyli przeciwutleniacz. Skład preparatu łagodzącego uzupełniono o alantoinę, która jest pochodną kwasu moczowego. Dzięki synergicznemu działaniu składników nie tylko natłuszcza się skóra, ale tworzy również ochronny filtr, który zabezpiecza ją przed utratą wody i działaniem czynników zewnętrznych. Dzięki temu zmniejsza wysuszenie, zaczerwienienia, podrażnienia i świąd, a także złuszczanie i pękanie naskórka.
2. Stosować się do zaleceń dotyczących higienicznego życia. Należy unikać urazów skóry, gdyż po radioterapii jest ona osłabiona i gorzej się goi. Aby skóra mogła „oddychać” i uniknąć odparzeń w fałdach skórnych, zaleca się noszenie możliwie najlżejszych i przewiewnych ubrań z materiałów naturalnych (bawełna, jedwab). Otarcia skóry mogą być powodowane przez biustonosz czy zbyt obcisłe ubrania. Poza tym należy unikać słońca, a jeśli się to nie uda, powinniśmy stosować kremy z filtrem.
Zmęczenie i zły nastrój
Aby wrócić do zdrowia, organizm osoby poddawanej radioterapii, zużywa dużo energii. Przyczyną zmęczenia jest stres związany z chorobą nowotworową, częste zabiegi, a także wpływ promieniowania na zdrowe komórki. Wielu pacjentów podczas leczenia może chodzić do pracy, prowadzić dom i aktywnie spędzać czas wolny. Jednak jeśli ktoś czuje zmęczenie, powinien ograniczyć swoją aktywność kosztem większego odpoczynku.
Większość pacjentów, którzy cierpią na nowotwór, odczuwa zaburzenia nastroju. Występuje u nich przygnębienie, lęk, złość, frustracja czy bezradność. Radioterapia może wpływać na życie emocjonalne pośrednio, przez potęgowanie uczucia zmęczenia i zmiany w równowadze hormonalnej, ale samo leczenie nie jest bezpośrednią przyczyną tych wahań. Wielu osobom pomaga rozmowa z kimś bliskim, psychologiem czy pielęgniarką.
Utrata apetytu
Stres i zmiana smaku spożywanych pokarmów, które często towarzyszą leczeniu, mogą być przyczyną utraty apetytu. Chory może odkryć, że jedzenie, które do tej pory mu smakowało, nie jest już tak dobre. Zaburzenia przeżuwania i połykania wystąpić mogą u osób z rakiem krtani, jamy ustnej i gardła. Ich przyczyną może być również naświetlanie głowy i szyi, które prowadzi do zmniejszenia produkcji śliny, a co za tym idzie do suchości w ustach. Wówczas należy stosować dietę łatwostrawną mieloną.
Nawet jeśli pacjent nie jest głodny, ważne jest, aby starał się utrzymać odpowiednią liczbę kalorii i protein w pokarmach, gdyż pomoże to uszkodzonym tkankom w odbudowie. W zapobieganiu utraty wagi pomoże dietetyk, który zaproponuje indywidualny plan żywieniowy. Istotne jest, aby jak najczęściej spożywać niewielkie posiłki, a także, aby urozmaicać menu.
Nudności
Mogą wystąpić już po pierwszej dawce radioterapii, szczególnie u chorych poddanych naświetleniu brzucha. Osoby, którym doskwierają nudności podczas zabiegu, mogą spróbować nie jeść na kilka godzin przed zabiegiem, gdyż być może na czczo lepiej będą mogły znieść naświetlanie. Innym sposobem jest rezygnacja z żywności słodkiej, ostrej i tłustej. Nudności mogą ustąpić po zjedzeniu czegoś kwaśnego (np. kiszonej kapusty lub ogórków), a także po wypiciu napoju z cytryną lub imbirem.
Mdłości mogą występować także na tle emocjonalnym i być skutkiem lęku przed zabiegami. Należy wtedy spróbować zrelaksować się, jeśli trzeba spędzić nieco czasu w poczekalni. Dobrze jest zająć się czytaniem książki czy rozwiązywaniem krzyżówki. Jeśli nudności stanowią dla chorego poważny problem, można poprosić lekarza o przepisanie leków przeciwwymiotnych.
Dzięki odpowiedniemu postępowaniu łatwiej przebrnąć przez ciężki okres, jakim jest leczenie za pomocą radioterapii. Ochrona skóry, odpowiednie samopoczucie i energia do działania wpłyną pozytywnie na efekt leczenia.
Red.
