Szczepionki zawierają antygeny. Są to substancje pobudzające układ odpornościowy do wytwarzania ochrony w postaci przeciwciał i komórek odpornościowych. Działa przeciw wirusom i bakteriom odpowiedzialnym za wywołanie poszczególnych chorób.
Szczepionki dzieli się na żywe – zawierające całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje (wirusy, bakterie), a także szczepionki zabite – zawierające inaktywowane (zabite) drobnoustroje lub ich fragmenty, np. pojedyncze białka.
Obecnie szczepienia mogą chronić przeciw jednej chorobie lub mogą być wieloskładnikowe, przeciw kilku schorzeniom.
BCG, MMR i DTP?
Przygotowanie szczepionki żywej polega na namnożeniu bakterii na podłożu syntetycznym, a wirusów w linii komórek. Kolejnym etapem jest zebranie drobnoustrojów, ich zagęszczenie, a następnie oczyszczenie (metodą filtracji lub wirowania) oraz zawieszenie w odpowiednim nośniku mającym właściwości stabilizujące. Stabilizatorem może być glutaminian sodu.
Przykładem żywej szczepionki bakteryjnej jest szczepionka BCG, przeciwko gruźlicy. Przykładem żywej szczepionki wirusowej jest szczepionka MMR, przeciw rotawirusom.
Do wytwarzania szczepionek zabitych stosuje się zabite (inaktywowane) drobnoustroje. Proces hodowli przebiega w podobny sposób jak przy produkcji żywych szczepionek. Zawiesinę drobnoustrojów poddaje się inaktywacji za pomocą temperatury, związków chemicznych (najczęściej formaldehydu czy fenolu) lub promieniowania. Dla każdego gatunku drobnoustroju wyznaczane są ściśle określone warunki inaktywacji (czas, temperatura, pH, itp.). Zabite i odtoksycznione zawiesiny drobnoustrojów poddaje się procesowi zagęszczania i oczyszczenia.
Przykładem zabitej szczepionki jest DTP przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, czy też szczepionka przeciw durowi brzusznemu.
Co warto wiedzieć?
Jak informuje WHO, szczepienia ochronne są najbezpieczniejszym i najskuteczniejszym sposobem ochrony dziecka przed wieloma groźnymi chorobami zakaźnymi. Nowoczesne szczepionki są dobrze tolerowane, a efekty uboczne występują bardzo rzadko.
Pamiętaj, że szczepienia są tańsze niż leczenie powikłań chorób zakaźnych, a szczepienia obowiązkowe są bezpłatne.
Szczepienia jako czynnik przeciwepidemiczny
Regularne stosowanie szczepień ochronnych na masową skalę wpływa na zahamowanie krążenia zarazków. Ogranicza więc lub uniemożliwia szerzenie się chorób zakaźnych i zakażeń. Dzięki obowiązkowym szczepieniom udało się zmniejszyć zapadalność na groźne i powszechne niegdyś choroby, takie jak krztusiec czy błonica. Badania nad szczepionkami i wprowadzaniem nowych rodzajów szczepionek, hamują rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych.
Szczepienie dziecka u lekarza
Przed każdym szczepieniem lekarz bada dziecko, aby stwierdzić, czy może być zaszczepione. Lekarz może zlecić dodatkowe badania, które potwierdzą stan zdrowia dziecka lub skierować je na konsultację do specjalisty.Lekarz może też zdecydować o zmianie terminu szczepienia lub o niezaszczepieniu dziecka ze względu na stan zdrowia.Lekarz decyduje o odstępach między kolejnymi szczepieniami.Dzieci, które nie mogły być systematycznie szczepione w pierwszym roku życia, mają tzw. indywidualny kalendarz szczepień, tworzony przez ich lekarza.
Niezaszczepione dziecko jest bardziej narażone na choroby zakaźne i związane z nimi powikłania, niż dziecko, które jest szczepione.
Czy szczepionki mogą wywołać niepożądany odczyn
Szczepienia zwykle nie wywołują powikłań. Jednak czasem po szczepieniu u dziecka mogą wystąpić:
- podwyższona temperatura,
- obrzęk w okolicy podania szczepionki,
- niechęć do jedzenia lub luźny stolec.
Gdy objawy po szczepieniu niepokoją rodziców, należy natychmiast zgłosić się z dzieckiem do lekarza.
WHO zwraca uwagę
- Szczepienia ratują życie.
- Epidemie chorób zakaźnych nadal stanowią poważne zagrożenie, pomimo zmniejszenia zapadalności na groźne i powszechne niegdyś choroby.
- Choroby, którym można zapobiegać za pomocą szczepień ochronnych, nadal prowadzą do zgonów.
- Za pomocą szczepień można wyeliminować choroby zakaźne.
Red.
