Zaburzenia snu wynikają z różnych przyczyn i przybierają różną formę. Może być to bezsenność, ale i nadmierna senność. Ale także różnego rodzaje parasomnie, czyli zaburzenia związane z fazami snów, jak np. lunatykowanie, lęki i koszmary.
Z fizjologicznego punktu widzenia sen dziecka przypomina sen dorosłej osoby. Podobnie jak u dorosłych dzieli się go na poszczególne fazy: bez szybkich ruchów gałek ocznych (tzw. NREM) i z szybkimi ruchami gałek ocznych (REM). W fazach REM dziecko ma marzenia senne. W przypadku maluchów, liczba tych faz jest jednak inna niż u dorosłego. Lecz im dziecko jest starsze, tym jego sen coraz bardziej przypomina sen osoby dorosłej. Jakie są najważniejsze przyczyny wpływające na zaburzenia snu u dzieci?
U dzieci młodszych zaburzenia snu mogą być związane z przyczynami somatycznymi, np. niebezpiecznymi bezdechami, padaczką, różnego rodzaju chorobami o podłożu genetycznym.
U starszych problemy ze snem mogą być efektem m.in. różnego rodzaju schorzeń: narkolepsji, depresji, zaburzeń neurologicznych, lękowych, schizofrenii, czy też zaburzeń autystycznych lub związanych z ADHD.
Co zatem zrobić, aby lepiej spać w nocy i aby sen był odpoczynkiem, a nie problemem?
Żyć zgodnie z biologicznym zegarem
Aby zapewnić dzieciom jak najlepsze warunki snu, psychologowie dziecięcy radzą wszystkim rodzicom, aby zadbali o regularny tryb życia, zgodny z naturalnym rytmem dobowym. Zmiany dotyczące pory zasypiania wpływają na sen, ale bardzo ważne są też kwestie psychologiczne. Dziecko, które zawsze dobrze spało, może spać znacznie gorzej, jeśli w jego rodzinie zachodzą jakieś poważne zmiany, np. urodzi się siostra lub brat. Rozstanie rodziców, zmiana szkoły i wszystko to, co wiąże się z emocjami, może również prowadzić do zaburzeń snu.
Zaburzenia snu u niektórych osób mogą mieć też podłoże genetyczne. Przykładowo, jeśli dziecko lunatykuje, to zazwyczaj ktoś w jego rodzinie, np. ciocia czy wujek, też ma takie problemy. Ale lunatykowanie to nie tylko chodzenie przez sen. W medycynie nazywany to somnambulizmem lub sennowłóctwem. Jest to zaburzenie z grupy parasomnii, które polega na podejmowaniu aktywności ruchowej w czasie snu. W większości przypadków somnambulizm to aktywność ruchowa w obrębie łóżka lub krótkotrwałe stanie obok miejsca spania.
Higiena snu i spokój
Medycyna pokazuje, że problemy ze snem mona rozwiązać zmieniając biologiczny zegar. Eksperci tłumaczą, że należy obserwować dziecko. Jeśli zdarzają się tylko pojedyncze, incydentalne trudności ze snem, warto wstrzymać się z podjęciem poważniejszych kroków.
Rodzice powinni wprowadzić higienę snu. Jest kilka prostych zasad. Dziecko powinno mieć swoje miejsce do spania, swoje łóżko. Pokój powinien być wywietrzony, przyciemniony. Ważne jest też wyciszanie dziecka, już nawet na kilka godzin przed położeniem go spać. Pomaga m.in. lekkostrawny posiłek, bez mocnych herbat. Nie należy pobudzać dziecka, stymulować go zabawą.
Wykluczone są horrory na dobranoc. Zamiast tego eksperci radzą stosować przytulanie i opowiadanie lub czytanie starannie wybranych bajek. Ważne są też rytuały, jak stałe godziny snu, stałe czynności przed położeniem się spać: kąpiel, mycie ząbków, bajka lub opowieść.
Dobrym pomysłem jest korzystanie w sypialni dziecka z lampki nocnej. Dlaczego? Bo ciemność sama w sobie, powoduje u dzieci lęk. Mała lampka, przytłumione światło często bywają więc dla malucha sprzymierzeńcem.
Sposób na senne lęki i koszmary
Większość maluchów doświadcza też od czasu do czasu w nocy koszmarów sennych. Skąd się one biorą u dzieci i czy są one tym samym co nocne lęki? Zazwyczaj koszmary mają związek z sytuacjami, do których doszło w ostatnim czasie, np. dzień wcześniej, w związku z czym są też krótkookresowe. Mogą być one następstwem tego, że maluch wystraszył się psa – wtedy nie ma większych powodów do niepokoju. Kiedy jednak koszmary powtarzają się, nie ustępują, zakłócają funkcjonowanie dziecka, sprawiają, że jest ono zmęczone, ma podkrążone oczy, warto zgłosić się do lekarza.
Lęki nocne związane są z fazami NREM. Dziecko wybudza się, jest wystraszone, płacze, widzimy, że ma przyspieszony oddech, ale kiedy rano się obudzi nie pamięta, czego się bało. Jeśli natomiast pamięta, co je wystraszyło i opowiada nam o tym, to był to koszmar nocny związany z cyklem REM.
Liczne poważne zmiany w życiu malucha, jak początek szkoły, czy określone sytuacje w rodzinie, mogą sprawić, że występowanie koszmarów sennych będzie częstsze. Najczęstsze tematy koszmarów u dzieci są:
- natury słuchowej – grzmoty, błyskawice, pralka, kroki, czasami nawet odkurzacz;
- natury wizualnej – ktoś jest w szafie lub w ciemnym kącie;
- przestrzenne – łóżko leci pod sufit bądź pokój się kurczy;
- związane z ludźmi – samotność, dzikie zwierzęta lub ucieczka przed napastnikiem.
Często nieprzyjemne sny odczuwamy jeśli zbyt późno jemy kolację, warto pilnować więc dobowego rytmu posiłków u dzieci. Problemy z tym, że jest nam w domu zbyt gorąco, mogą pojawić się zarówno latem, jak i zimą, gdy zbyt mocno rozkręcimy ogrzewanie. Należy zatem przed snem przewietrzyć pomieszczenie, w którym śpi dziecko. Aby sen był spokojny, a faza REM pozbawiona nieprzyjemnych elementów, warto też przed snem zastosować któryś ze sposobów na odprężenie dziecka: wieczorne czytanie, bajka na dobranoc, czy kołysanka przed snem.
Zaburzenia snu – kilka rad
Eksperci dają kilka rad, które powinny być pomocne w rozwiązywaniu problemów nocnymi koszmarami u dzieci:
- pozwól dziecku na unikanie stresowej sytuacji;
- jeśli boi się ciemności, zostaw zapalone światło, np. w przedpokoju lub małą lampkę w pokoju;
- jeśli chodzi o nocne potwory, przemebluj pokój lub oświetl „straszny kąt”, a gdy rozmawiasz z dzieckiem o potworach, nigdy nie patrz w stronę „tego” kąta – gdyż w przeciwnym razie upewnisz malucha, że tam właśnie jest;
- zmień zasłony lub uszczelnij okno, aby nie powstawały cienie na ścianie, ani żeby firanka się nie ruszała.
- staraj się zrozumieć lęk dziecka, spokojnie z nim porozmawiaj;
- pamiętaj, że samo z niego wyrośnie, tylko potrzeba czasu.
Red.
