Coraz więcej państw wprowadza podatki na niezdrowe produkty. Staje się to elementem prozdrowotnej polityki państw. WHO podkreśla w dokumentach, że odpowiednia polityka państwa odgrywa kluczową rolę w zwalczaniu otyłości, do której przyczynia się m.in. rozpowszechnienie produktów zawierających cukier, sól i tłuszcz.
WHO zaznacza, że nie wystarczy edukacja. Do najskuteczniejszych narzędzi należy polityka podatkowa. Dlatego rośnie liczba krajów, które sięgają po podatki sprzyjające prozdrowotnym wyborom. W badaniach udowodniono, że podwyższenie cen papierosów jest jednym z najsilniejszych czynników ograniczających palenie tytoniu. Na podstawie uwarunkowań społecznych i gospodarczych w Polsce naukowcy oszacowali, że zwiększenie średniego podatku akcyzowego na paczkę papierosów do 9,76 zł (czyli o prawie 1,30 zł więcej od obecnej stawki) spowoduje rzucenie palenia przez 618 tys. dorosłych i zniechęci 215 tys. młodych osób do rozpoczęcia nałogu. Tym samym odsetek przedwczesnych śmierci spadłby o 7,2 proc.
Szkodliwe cukier sól i tłuszcze
Naukowcy udowodnili szkodliwe działanie na zdrowie nadmiaru cukru, soli oraz nasyconych kwasów tłuszczowych. Szczególnie niepokoi obecność nadmiaru tych składników w diecie dzieci. Z najnowszych badań polskich ośmiolatków wynika, że co trzeci ma nadwagę lub otyłość, a co dziesiąty – nieprawidłowe ciśnienie tętnicze krwi. Eksperci nie mają wątpliwości, że winę za taki stan ponosi niewłaściwa dieta: słodzone napoje, słone i tłuste przekąski (np. chipsy), batony, ciastka i cukierki, czyli tzw. śmieciowe jedzenie
– Tylko pięć procent otyłości u dzieci wynika z genów lub chorób. U zdecydowanej większości nadwaga i otyłość są wynikiem przekarmienia, a więc przyjmowania zbyt dużej ilości energii wraz z pożywieniem – mówi dr Tomasz Maciejewski, dyrektor Instytutu Matki i Dziecka.
Według raportu „Opodatkowanie niezdrowej żywności – dyskusyjny instrument finansowania ochrony zdrowia i walki z otyłością”, opodatkowanie napojów słodzonych stawką 40 proc. spowodowałoby obniżenie średniego dziennego spożycia o 12,4 kalorii i utraty wagi o ok. 1,4 kg na osobę w ciągu roku.
– Autorzy zauważyli, że wysokie opodatkowanie napojów słodzonych ma wpływ na obniżenie otyłości, przede wszystkim w przypadku gospodarstw domowych o średnich dochodach – zwraca uwagę współautorka badania, Małgorzata Twarowska.
W badaniach podjęto także próbę zmierzenia skutków opodatkowania tłuszczu. Podatek wydaje się kontrowersyjny, ponieważ bez cukru (np. dodawanego do napojów) można się obejść, natomiast tłuszcz w odpowiedniej ilości i proporcji jest nam niezbędny. Potwierdzają to badania „Fat Tax: An Economic Analysis“ Liberální Institut, które wykazały, że ze względów ekonomicznych podatek tłuszczowy nie jest najlepszym instrumentem walki z otyłością.
Ze swojego podatku od produktów zawierających tłuszcze nasycone wycofała się Dania. Był on ściągany od października 2011 r. do stycznia 2013 r. i doprowadził do zmniejszenia spożycia tłuszczów nasyconych, przyczynił się też do poprawy innych aspektów żywienia oraz zmniejszenia umieralności z powodu chorób układu krążenia.
Podatek płacono od masy tłuszczów nasyconych zawartych w produktach spożywczych, a także od tłuszczów nasyconych wykorzystywanych w produkcji żywności, gdy ich zawartość przekraczała 23 g na 100 g. Stawka podatku akcyzowego wynosiła 16 koron (2,15 euro) na kilogram tłuszczów nasyconych oraz dodatkowo 25 proc. VAT.
– Jak pokazują duńskie doświadczenia, większość ze wskazywanych kosztów i zagrożeń sprawdziła się, co skłoniło Danię do wycofania się z tej inicjatywy. Ze względu na negatywny wpływ na przemysł spożywczy oraz rolnictwo, jak również małe poparcie polityczne, podatek został zniesiony na początku 2013 r. – wyjaśnia Małgorzata Twarowska.
Podatek od niezdrowych produktów
W pozostałych krajach opodatkowuje się przede wszystkim cukier. W Finlandii od 2011 r. słodycze, czekolada i napoje bezalkoholowe kosztują więcej, gdyż zostały objęte podatkiem akcyzowym. Stawki podatkowe wzrosły w 2012 r. i w 2014 r.
Podatek od napojów z dodatkiem cukru lub innych słodzików wprowadziła też Francja w 2011 r. Na początku wynosił 7,16 euro za hektolitr, po czym, w 2015 r., stawkę podwyższono do 7,5 euro za hektolitr. Wszystkie wpływy z tego tytułu zasilają Krajowy System Społecznego Ubezpieczenia Zdrowotnego, a w 2014 r. wpływy z podatku wynosiły ok. 300 mln euro.
Kolejnym krajem, który wprowadził podatek na cukier jest Portugalia. Wprowadzony od początku 2017 r. nakładany jest na napoje bezalkoholowe. Tego typu produkty zawierające ponad 80 g cukru na litr zostały objęte podatkiem w wysokości 16,46 euro na 100 litrów. Podatek od napojów zawierających mniej niż 80 g cukru wynosi 8,22 euro na 100 litrów. W efekcie standardowa cena puszki popularnego słodzonego napoju wzrosła o 5,5 centa.
Węgry mają zaś podatek od niezdrowych produktów. Wprowadzono go w 2011 r., obejmując nim artykuły nie będące podstawowymi, których spożycie wiąże się z udowodnionym ryzykiem dla zdrowia – napoje energetyczne, słone przekąski, syropy, słodzone cukrem kakao w proszku, a od 2015 r. również napoje alkoholowe. Łączna kwota wpływów z tytułu podatku od momentu jego wprowadzenia wyniosła 122 mld forintów (393 mln euro). Od 2012 r. przychody przypisano do odrębnej linii budżetowej w funduszu ubezpieczenia zdrowotnego, a wpływy z tego tytułu sfinansowały podwyżki wynagrodzeń w sektorze opieki zdrowotnej.
Kraje, które zamierzają wprowadzić podatek od niezdrowej żywności:
Estonia: w 2018 r. wejdzie w życie podatek od napojów słodzonych cukrem, który według szacunków przyniesie co roku 24 mln euro dodatkowych wpływów do budżetu.
Wielka Brytania: w sierpniu 2016 r. przyjęto narodową strategię walki z otyłością u dzieci, której centralnym elementem jest podatek od napojów mający wejść w życie w ciągu dwóch lat; wpływy z podatku od cukru będą przeznaczone na finansowane działania klubów śniadaniowych i sportu.
Red. (źródło: zdrowie.pap.pl)
