Cele i wskaźniki programu strategicznego badań naukowych „Profilaktyka i leczenie chorób cywilizacyjnych” STRATEGMED opracowano nieprawidłowo, a sam Program realizowano niezgodnie z przyjętym harmonogramem i planem finansowym. Wadliwa była też jego struktura – brakowało bezpośredniej zależności między celami szczegółowymi, a celem głównym – wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli.
- kardiologii i kardiochirurgii,
- onkologii,
- neurologii i zmysłach,
- medycynie regeneracyjnej.
Realizacja Programu nie była objęta właściwym monitoringiem ani analizą ryzyka. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju nie prowadziło systematycznej jego ewaluacji oraz nie przeprowadziło w badanym okresie kontroli merytorycznej projektów. NIK ocenia, że osiągnięcie zasadniczego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych – celu głównego STRATEGMED – będzie trudne lub wręcz niemożliwe.
Tworząc w 2010 r. nowe zasady funkcjonowania Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR), podkreślano szczególną wagę, jaką będą miały realizowane przez Centrum strategiczne programy badań naukowych, zgodnie z wytycznymi Krajowego Programu Badań. Program STRATEGMED był pierwszym takim programem, zatwierdzonym przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w czerwcu 2012 r.
W Programie zdefiniowano bazowe i docelowe wartości wskaźników poszczególnych celów szczegółowych oraz określono system zarządzania Programem. Nie określono jednak wskaźników stopnia realizacji celu głównego Programu dotyczącego efektów w zakresie leczenia i profilaktyki zdrowotnej. Program miał być monitorowany poprzez wskaźniki produktu, rezultatu oraz wpływu przyjęte dla celów szczegółowych, mimo że nie zachodził bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy celem głównym a celami szczegółowymi.
Minister Zdrowia miał nieznaczny udział w opracowaniu STRATEGMED, co wynikało z ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju. Ograniczało to skuteczność interwencji publicznej, tj. dokonanie znaczącego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych. Program STRATEGMED nie odpowiadał wprost zdefiniowanym potrzebom przez Ministra Zdrowia w zakresie zwalczania chorób cywilizacyjnych.
Wartość Programu, przewidzianego do realizacji w latach 2012-2017, ustalono na poziomie 800 mln zł. W rzeczywistości do maja 2017 r. wydano niewiele ponad 40 proc. środków. Opóźnienia proceduralne przy zawieraniu umów skutkowały niezgodnym z przyjętym planem finansowym przekazywaniem środków publicznych na cele Programu. Ponadto w ramach programu doszło do nadmiernego rozproszenia środków przez ich podział bez wyraźnych priorytetów. W ocenie NIK oznacza to, że osiągnięcie zasadniczego postępu w zwalczaniu chorób cywilizacyjnych – celu głównego programu – będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe.
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju nie przestrzegało określonych w Programie ram czasowych i finansowych. Realizacja projektów wyłonionych w kolejnych trzech konkursach programu STRATEGMED została opóźniona w stosunku do założeń harmonogramu nawet o trzy lata (termin realizacji projektów z III konkursu upływa najwcześniej w I półroczu 2020 r. przy zakładanym w Programie terminie – I połowa 2017 r.).
