Jod w diecie to istotny pierwiastek dla zdrowia. Szczególnie w Polsce narażeni jesteśmy na jego niedobory. Stąd obligatoryjne jodowanie soli. Gdzie jeszcze znaleźć ten cenny, śladowy niezbędny pierwiastek?
Jod w diecie jest istotny w kontekście wytwarzania hormonów tarczycy (tyroksyny i rijodotyrominy). Wpływają one m.in. na rozwój i funkcjonowanie mózgu, układu nerwowego i kostnego, reguluję procesów wzrostu i dojrzewania komórek. Ponadto odnotowano także działanie ochronne jodu w procesach zapalnych i nowotworowych.
Skutki niedoboru jodu
Konsekwencje niedostatecznej podaży jodu to przede wszystkim:
- wole endemiczne (powiększenie gruczołu),
- upośledzenie funkcji poznawczych,
- wole guzkowe toksyczne,
- niedoczynność tarczycy.
Konsekwencje niedostatecznej podaży jodu u dzieci:
- zwiększona śmiertelność okołoporodowa,
- zaburzenia rozwoju umysłowego i somatycznego (gorszy rozwój intelektualny i motoryczny).
Źródła jodu
Jod nie jest syntetyzowany w organizmie człowieka. Dlatego musi być dostarczany z zewnątrz. Może być dostarczany do organizmu z dietą, jak również absorbowany z powietrza przez skórę i układ oddechowy.
Największe ilości jodu znajdują się w morzach i oceanach (ok. 50 µg/l). Po utlenieniu się jodki przechodzą do atmosfery. Jako opad trafiają do gleby i wód, skąd czerpią go rośliny, które stają się pokarmem dla ludzi i zwierząt.
Należy podkreślić, iż tereny oddalone od wybrzeży, zwłaszcza polodowcowe, wysokogórskie, są bardzo ubogie w jod. Zawartość jodu w pokarmach zależy zaś od ilości tego pierwiastka w ziemi. Deficyt jodu w Polsce w największym nasileniu występuje w regionach górskich.
Zalecana podaż jodu
Według Norm Instytutu Żywności i Żywienia z 2017 r. dzienna podaż jodu powinna wynosić:
- 90 µg – dla dzieci od 0 do 5 r.ż,
- 120 µg – dla dzieci od 6 do 12 r.ż,
- 150 µg – dla dzieci >12 r.ż. i dorosłych,
- 220 µg – dla kobiet ciężarnych,
- 290 µg – dla kobiet karmiących.
Ocena niedoboru jodu
Ocena podaży jodu w indywidualnym przypadku jest bardzo zawodna. Sądzi się, że o prawidłowym spożyciu tego mikroelementu może świadczyć dostateczna jego jodu stabilnego w gruczole tarczycowym wynosząca 10-20 mg. Jest bardzo trudne do zbadania.
Obecnie miarodajną oceną podaży jodu i efektów profilaktyki jodowej są badania populacyjne na określonym terenie kraju przy pomocy oceny takich wskaźników, jak wydalanie jodu z moczem (ok. 90% spożytego jodu jest wydalone przez nerki), ocena częstotliwości występowania wola, stężenia TSH we krwi noworodków oraz stężenia tyreoglobuliny.
Profilaktyka w Polsce
Polska należy do obszarów łagodnego i umiarkowanego niedoboru jodu, dlatego też jest jednym z nielicznych krajów Europy, które wprowadziły obligatoryjny model jodowania soli kuchennej. W 1997 r. ustawowo wprowadzono obowiązkowe jodowanie soli przeznaczonej do użytku gospodarstw domowych w ilości od 10 do 30 mg KI/kg.
Model profilaktyki jodowej zakłada jednocześnie obowiązkowe jodowanie odżywek dla niemowląt w dawce 10 µg KI/100 ml oraz dodatkową suplementację kobiet w ciąży i karmiących piersią. Uważa się, że obecna podaż jodu u dzieci i dorosłych jest prawidłowa.
Jod w pożywieniu
Jod w diecie dostarczany jest z pożywieniem w postaci jodków i jodanów. Wchłania je głównie jelito cienkie i częściowo w żołądek. Większość znajdującego się w krążeniu jodu wydalają nerki.
Produktami spożywczymi o dużej zawartości jodu są ryby morskie, zwłaszcza białe (dorsz, mintaj, makrela, flądra), owoce morza, algi i rośliny rosnące na glebach o dużej zawartości tego pierwiastka (na takich terenach jego ilość w przeliczeniu na suchą masę roślinną wynosi 1mg/kg, a ubogich – jedynie 10 µg/kg).
Mniejszą zawartością jodu charakteryzuje się: ser żółty tłusty, orzechy laskowe, tuńczyk, sardynka, zboża, drożdże, warzywa, wody z terenów bogatych w jod.
Jodu można też znaleźć w niewielkich ilościach w takich produktach, jak: mleko (zawartość zależy od poziomu tego pierwiastka w paszy zwierząt, a także od używania jodowych środków dezynfekujących), jogurt, jaja, płatki owsiane, groszek, szpinak, fasola, biały ryż, migdały, pieczywo żytnie.
Red. (źródło: ncez.pl)
