W ciągu siedmiu lat nakłady ponoszone przez NFZ na zaopatrzenie w wyroby medyczne wzrosły o 60 proc., choć koszty świadczeń zdrowotnych ogółem, finansowane przez Fundusz, wzrosły w tym okresie o 25 proc. W ocenie NIK, Narodowy Fundusz Zdrowia nie dysponował narzędziami do negocjacji wysokości cen wyrobów medycznych, w które zaopatrywany jest pacjent.
Umowy zawierane były ze wszystkimi świadczeniodawcami spełniającymi warunki do ich zawarcia. W konsekwencji oddziały wojewódzkie NFZ refundowały koszty zakupu wyrobów medycznych tego samego producenta, o tych samych parametrach i właściwościach po zróżnicowanych cenach, przy czym różnice te wynosiły nawet kilkaset procent.
Szacuje się, że polski rynek wyrobów medycznych – m.in. wyroby sterylne, środki opatrunkowe, okulary, soczewki, implanty, pieluchomajtki, protezy ortopedyczne, wózki inwalidzkie – wart jest ok. 10 mld zł. Skomplikowany system finansowania i refundowania tego rodzaju produktów miał zostać uproszczony, ale projekt nowej ustawy regulującej zasady refundacji wyrobów medycznych ciągle nie trafił pod obrady sejmu.
Najważniejsze ustalenia kontroli
Poniesione przez NFZ w 2016 r. koszty świadczeń z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne wyniosły ponad 946 mln zł, co stanowiło 99 proc. wartości planowanej. Tym samym nakłady w powyższej pozycji w latach 2010-2016 wzrosły o 60 proc. (z prawie 590 mln w 2010 r.), przy wzroście kosztów świadczeń zdrowotnych ogółem w tym okresie o 25 proc. Dopłaty pacjentów do poszczególnych wyrobów w 2016 r. wyniosły ponad 639 mln zł, czyli o 19 mln zł mniej niż w 2015 r. (658 mln zł).
Na przestrzeni ostatnich lat zwiększała się liczba świadczeniodawców zaopatrujących pacjentów w wyroby medyczne. Liczba zawartych umów na zaopatrzenie w wyroby medyczne wynosiła 4432 (na koniec 2016 r.), tj. ponad dwukrotnie więcej niż w 2012 r. (1878 umów).
W ocenie NIK, Narodowy Fundusz Zdrowia nie dysponował narzędziami do negocjacji wysokości cen wyrobów medycznych, w które zaopatrywany jest pacjent. Umowy zawierane były ze wszystkimi świadczeniodawcami spełniającymi warunki do ich zawarcia, a w konsekwencji oddziały wojewódzkie NFZ refundowały koszty zakupu wyrobów medycznych – tego samego producenta, o tych samych parametrach i właściwościach – po zróżnicowanych cenach. Ich rozpiętość sięgała nawet kilkuset procent, a nawet odnotowano przypadki, gdy ceny tych wyrobów przewyższały ceny wyrobów dostępnych na wolnym rynku.
Postępowania wyjaśniające przeprowadzane przez odziały wojewódzkie NFZ w latach 2015-2016, w sprawach skarg pacjentów dotyczących wyrobów medycznych, wskazują na liczne nieprawidłowości występujące w systemie zaopatrzenia w wyroby medyczne finansowane ze środków publicznych. Chodzi m.in. o sprzedaż przez świadczeniodawców realizujących kontrakty, tych samych wyrobów medycznych w dwóch cenach – wyższej dla pacjentów korzystających z refundacji NFZ, i niższej dla tych samych wyrobów dostępnych bez refundacji, a także zawyżanie cen wyrobów medycznych objętych finansowaniem ze środków publicznych, które znacznie odbiegają od cen detalicznych występujących poza systemem refundacji. W powyższym okresie odziały wojewódzkie NFZ przeprowadziły 120 postępowań kontrolnych w obszarze wyrobów medycznych. Najczęściej występujące nieprawidłowości dotyczyły niezapewnienia pełnego asortymentu wyrobów medycznych (wynikającego z zawartej umowy z NFZ), niezgodności miejsca udzielania świadczeń z miejscem zgłoszonym do umowy, a także wydawania wyrobów medycznych osobom nieposiadającym stosownego upoważnienia.
